Janusz Maszczyk: W przeszłość pogońskiej uliczki Żytniej
Wg Wikipedii – Kriminalpolizei (Kripo, z niem. Policja kryminalna) – niemiecka policja kryminalna. Kripo w III Rzeszy Niemieckiej była jednym z departamentów RSHA (Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy).
Do 1936 Kripo stanowiło część administracji landów, lecz po przeprowadzeniu centralizacji niemieckiej policji przez Heinricha Himmlera policja kryminalna wszystkich landów włączona została do pruskiej policji kryminalnej. W 1937 powstało Biuro Policji Kryminalnej Rzeszy (Reichskriminalpolizeiamt). Kripo wraz Gestapo (hitlerowską policją polityczną) stały się częścią Głównego Urzędu Policji Bezpieczeństwa Rzeszy (HauptamtSicherheitspolizei, Sipo). Wreszcie w 1939 po utworzeniu RSHA Kripo, Gestapo oraz SD (Służba Bezpieczeństwa SS) weszły w skład RSHA (Kripo stało się Departamentem V Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy). Niemiecką policją kryminalną zarządzał Arthur Nebe, pod koniec wojny zastąpiony przez Friedricha Panzingera.
Kripo formalnie zajmowała się głównie sprawami kryminalnymi, pozostawiając Gestapo sprawy polityczne i organizowanie terroru. Jednak faktycznie dość często zdarzały się przypadki współdziałania obu policji w walce z politycznymi przeciwnikami III Rzeszy Niemieckiej i w eksterminacji Żydów. Kripo ponosi także współodpowiedzialność za umieszczanie ludności polskiej i krajów okupowanych w obozach koncentracyjnych oraz za przeprowadzanie zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach tych obozów (obowiązkiem Kripo było dostarczanie „królików doświadczalnych” w celu dokonania tych eksperymentów). Na obszarze Rzeszy członkowie Kripo ubierali się po cywilnemu, natomiast w krajach okupowanych przez Niemcy mieli obowiązek noszenia mundurów SS (nawet jeśli do SS nie należeli) wraz z insygniami odpowiednimi do ich stanowisk w policji kryminalnej.
4 – Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, „Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939 -1945 – informator encyklopedyczny” Warszawa, 1979, s. 465.
Natomiast wg. Monografii Sosnowca pod redakcją: Antoniego Barciaka, Andrzeja T. Jankowkiego; „SOSNOWIEC, OBRAZ MIASTA I JEGO DZIEJE” , Sosnowiec 2016, s.702
Obecna ulica 3 Maja nosiła nazwy:
– przed 1918 r.: -Głównaja /Główna (1904), Hauptstrasse (1915), Trzeciego Maja /Strasse des.3 Mai (15.VI.1916),
– w latach 1918 -1939:- Trzeciego Maja,
– w latach 1939 – 1945:- Hauptstrasse (XI.1939),
– 1945 – 1989: – 3 Maja, Stalinogrodzka (20. V.1953), Czerwonego Zagłębia (30.X.1956).
5 – Praca zbiorowa pod redakcją Andrzeja Szefera „Więzienia Hitlerowskie na Śląsku w Zagłębiu Dąbrowskim i w Częstochowie”, wyd. Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1983.
6 – M. in. : patrz – Muzeum Sosnowiec dokumenty politycznej przeszłości (informator wystawy), Sosnowiec, 2000, s. 16
„…[..]… Równocześnie z formowaniem tajnej sieci PPR powstała – Gwardia Ludowa….[…]… W sierpniu 1944r. Gwardię Ludową przemianowano na Armię Ludową (Gl – Al ). Nie była formacją liczną, skupiała ok. 400 członków. Największą grupę zbrojną stanowił oddział GL im. Jarosława Dąbrowskiego działający w okręgu chrzanowskim”. Koniec cytatu. A okręgu chrzanowskiego nie można przecież zaliczać administracyjnie nie tylko do Sosnowca, ale nawet do Zagłębia Dąbrowskiego.
Należy też uwzględnić bardzo istotny fakt, że do 1945 roku terytorium dzisiejszego Sosnowca było znacznie mniejsze niż to jest obecnie. A jak wynika to z wielu powojennych publikacji, to głównie na terenach przyłączonych dopiero po 1945 roku do Sosnowca, były dość znaczne skupiska organizacji komunistycznych, takich jak: jak Komunistyczna Partia Polski (KPP), Polska Partia Robotnicza(PPR) i Gwardia Ludowa (GL) oraz Armia Ludowa (AL). Jako klasyczny przykład może posłużyć Kazimierz Górniczy ze stosunkowo już liczną wówczas siecią agenturalną, antypolską jaką była KPP w okresie II Rzeczypospolitej Polski, a w okresie okupacji niemieckiej – PPR i organizacje bojowe Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Kazimierz Górniczy który został przyłączony do Sosnowca dopiero w 1975 roku.
7 – Tereny, które weszły w skład Sosnowca w 1902 roku: Stary Sosnowiec, Pogoń, Sielec, Kuźnica, Środulka, Radocha, Ostra Górka.
Tereny przyłączone do miasta Sosnowca w 1915 roku: Konstantynów, Pekin, Środula, Dębowa Góra, Modrzejów, Milowice.
Tereny przyłączone do miasta Sosnowca w 1953 roku: Niwka, Dandówka, bobrek, Bór, Jęzor.
Tereny przyłączone do miasta Sosnowca w 1975 roku: Porąbka, Kazimierz Górniczy, Ostrowy Górnicze, Juliusz, Klimontów, Zagórze,Maczki.
miejscowości przyłączone do Sosnowca w 1953 roku: Niwka, Dańdówka, Bobrek, Bór, Jęzor a w 1975 roku: Porąbka, Kazimierz Górniczy, Ostrowy Górnicze, Juliusz, Klimontów, Zagórze, Maczki.
8 – Henryk Rechowicz, „Ludzie PPR – SYLWETKI ZAMORDOWANYCH I POLEGŁYCH DZIAŁACZY”, WYD. „Śląsk” 1962, s. 54 – 61
9 – Ten Pan, którego imienia i nazwiska, już nie pamiętam, towarzyszył bowiem w tamtych czasach niemal wszędzie Tow. Z Grudniowi, we wszystkich niemal spotkaniach i akademiach partyjnych, niczym jego cień. Jako bowiem operator telewizji katowickiej potrafił w mig po każdej tego typu partyjnej wizycie, tak wspaniale i w takim genialnym pozytywnym świetle promować na ekranie telewizyjnym to spotkanie, niczym profesjonalny reklamodawca Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach.
Przypominam sobie taki błyskawiczny montaż telewizyjny z lat 70. XX wieku dokonany przez tego Pana ze spotkania robotniczego z Chorzowskiej Wytwórni Konstrukcji Stalowych „KONSTAL” w Chorzowie. Ja wówczas jako Naczelnik Delegatury Zjednoczenia Przemysłu Taboru Kolejowego „Tasko” w Katowicach, na to spotkanie zostałem też urzędowo zaproszony. Proszę sobie tylko wyobrazić taką sytuację. Zanim po zakończonym spotkaniu dotarłem z Chorzowa do Katowic, do swojego mieszkania, to na ekranie telewizyjnym, w popołudniowym dzienniku już ukazała się zmontowana wersja tego spotkania. Oczywiście odpowiednio wylukrowana z duchem czasu.
10 – wspomnienia własne, brata, kolegów, znajomych i przyjaciół.
Katowice, czerwiec 2017 rok
Janusz Maszczyk
