Janusz Maszczyk: W przeszłość pogońskiej uliczki Żytniej
Obok drzwi wiodących do sali gimnastycznej (zdjęcie nr 12), w korytarzu po prawej stronie, mieściła się wówczas też malutka, przytulna kawiarenka, która była przydzielona klubowi sportowemu GKS „Zagłębie”. Dzisiaj już chyba jest nieczynna, lub lokal dostosowano do innych celów, gdyż wszystkie drzwi w trakcie mojej wizyty w 2011 roku były w tym korytarzu pozamykane na głucho. Przypominam sobie jak do tej kawiarenki w latach 60. XX w. przyjeżdżał ze Stadionu Ludowego w Sosnowcu, najczęściej po meczach ligowych piłki nożnej GKS „Zagłębie”, Towarzysz Edward Gierek, gdy jeszcze pełnił funkcję 1 Sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Autor widział Go wraz z solidną obstawą w tej kawiarence co najmniej kilkakrotnie. Od grudnia 1970 roku został mianowany 1 Sekretarzem Komitetu Centralnego PZPR. Już od lat 60. XX wieku był członkiem POP PZPR w KWK. „Sosnowiec”. To wtedy prawdopodobnie lizusi partyjni, a takich wówczas, tak jak i obecnie nie brakowało, zmienili dotychczasową nazwę tego obiektu na Dom Kultury Kopalni „Sosnowiec”, co zostało nawet wyryte pod gzymsem gmachu (zdjęciu nr 14 i 14 A).
O powyższej kolejnej już zmianie nazwy tego zespołu budynków nawet wtedy nie widziałem, gdyż od lat 60. XX w. byłem już mieszkańcem Katowic. Do tej części Pogoni docierałem więc stosunkowo rzadko, gdyż teraz zasadniczym cotygodniowym celem moich przyjazdów do rodzinnego Sosnowca było odwiedzanie już całkowicie wtedy osamotnionej mojej mamy. Ojciec bowiem zmarł już w 1954 roku. Natomiast Ją, po moim już wyjeździe do Katowic w 1963 roku, eksmitowano z urzędniczego osiedla z Placu Tadeusza Kościuszki, z trzyizbowego mieszkania, w którym mieszkała już przez dziesiątki lat, od chwili tylko wybudowania tego osiedla i przeniesiono do tak zwanych „Białych domów”(osiedle robotnicze „Rurkowni Hulczyńskiego” w okolicy basenów w Nowym Sielcu). Tam jej przydzielono jedną izbę z kuchennym węglowym piecem. W tej kuchennej klitce mieszkała prawie przez 30. kolejnych lat, aż do swej śmierci do roku 1995.
W tym samym niemal czasie, czyli też w maju 2015 roku, mój przyjaciel Janusz Szalecki przekazał mi niezwykle też ciekawą informację, że na samym szczycie prezentowanego zdjęcia nr 14 figuruje już ponoć od 1948 roku napis – „Centralny Ośrodek Kulturalno Oświatowy Głównego Zarządu C.Z.Z.G w Polsce”, o czym też dotychczas nie wiedziałem. Również za tę informację więc bardzo serdecznie dziękuję.
[Własność „Archiwum Sosnowiec” – Pana Pawła Ptak. Zdjęcie 14. Z przodu napis „DOM KULTURY KOPALNI SOSNOWIEC”. Powiększony napis z tego budynku jest widoczny na zdjęciu nr 14 A.]
* * * *
Obok dawnego kompleksu budowlanego zwanego Domem Kultury „Górnik” stoi jeszcze jeden zabytkowy, bardzo piękny budynek, z ciekawą też kartą przeszłości. To dawna Szkoła Podstawowa nr 7, zwana też popularnie „Szkołą Barańskiego” (zdjęcie nr 15). Temat jednak już przeznaczony do odrębnego artykułu. Może warto tylko zasygnalizować, że w tym budynku podczas okupacji niemieckiej w dni powszednie prowadzono szkolenia niemieckiej organizacji Luftschutz. Podobno woźny, czy portier z tego szkolnego budynku kierowany miłością do bliźniego, w tajemnicy przed Niemcami pozwalał jednak polskim rodzinom w dni gdy gmach był całkowicie już opustoszały przez Niemców, wypatrywać z czwartego piętra lub z poddasza uwięzionych w pobliskim gmaszysku – katowni Gestapo i Kripo – swoich bliskich. Za taki humanitarny czyn z chwilą jego tylko ujawnienia groziła wtedy kara „przesłuchania” w leżącej obok katowni Kripo i Gestapo i bezapelacyjny wyrok skazujący do obozu koncentracyjnego, lub nawet na szafot.
……………………………………………………………………………………………………………………
Pierwszy artykuł ukazał się w 2012 roku, kolejny uzupełniony już nowymi faktami, opublikowano w lutym 2013r. Obecny artykuł jest trzecim już z kolei tekstem uzupełnionym o najnowsze pozyskane informacje.
Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana, przechowywana w systemach przetwarzania lub odzyskiwania danych, ani przekazywana w jakiejkolwiek postaci elektronicznej, odbitki kserograficznej, nagrania lub jakiejkolwiek innej bez uprzedniej pisemnej zgody autora tego artykułu.
Zdjęcie nr 5 o sygnaturze – 1 – P- 1236 pozyskano z Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie. Zgodę na bezpłatną publikację uzyskałem w dniu 11 lutego 2013 roku od Szanownej Pani Renaty Balewskiej, za co autor bardzo serdecznie tej Pani dziękuje.
Zdjęcie nr 14 pozyskano z Archiwum Sosnowiec. Zgodę na jego bezpłatną publikację wyraził Szanowny Pan Paweł Ptak, za co autor bardzo serdecznie dziękuje. Dziękuję też mojemu przyjacielowi, Januszowi Szaleckiemu – za dodatkowo pozyskane informacje.
Bibliografia i przypisy:
1 – W dniu 4 września trwały w wielu punktach Katowic walki z wkraczającymi oddziałami niemieckimi. W tym samym dniu rozpoczęły się też morderstwa Obrońców Katowic. W samym tylko centrum Katowic przy dawnej ulicy Zamkowej zamordowano około 80. Powstańców Śląskich i harcerzy. Dokonano masowych morderstw w Lasach Panewnickich oraz rozstrzeliwano też pojedynczych i grupowych Górnoślązaków w innych jeszcze miejscach w Katowicach. Egzekucje nie ominęły też polskich patriotów w Szopienicach, Wyrach, Mysłowicach, Łaziskach Górnych, Bieruniu Starym, Katowicach Bogucicach, Mikołowie, w Nowym Bytomiu, Lędzinach. To tylko ułamek zbrodni jakiej dokonywał niemieckie okupant, więcej na ten temat – Juliusz Niekrasz, „Z dziejów AK na Śląsku” , Warszawa, 1985.
2 – Juliusz Niekrasz, „Z dziejów AK na Śląsku”, Warszawa 1985, s.27.
3 – Urząd Tajnej Policji Państwowej (niem. GeheimesStaatspolizeiamt – Gestapo) został utworzony przez Hermanna Göringa 26 czerwca 1933 roku. W pierwszej wersji obejmował tylko tereny prowincji pruskiej. Już w 1936 roku Hermann Göring zmienił jednak nazwę używając skrótu – Gestapo – które objęło swym działaniem już całą III Rzesze Niemiecką. Decyzje Gestapo były ostateczne i nigdy też nie były podważalne przez jakiekolwiek niemieckie sądy. W 1936 roku szefem Gestapo zostaje Heinrich Himmler, który łączy gestapo i policję kryminalną (Kriminalpolizei – Kripo). Tak powstaje jedna organizacja – Policja Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei – Sipo), która zostaje podporządkowana szefowi partyjnej służby bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst – SD), Reinhardowi Heydrichowi. W roku 1946 roku Gestapo została uznana przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze jako organizacja przestępcza i ludobójcza.
Pierwsze spotkanie Gestapo i NKWD miało miejsce w Brześciu nad Bugiem 27 listopada 1939 roku. Druga konferencja Gestapo i NKWD odbyła się pod koniec listopada 1939 r. w Przemyślu. Wg Wikipedii – „ 20 lutego 1940 w Zakopanem miała miejsce wspólna konferencja sowiecko – niemiecka, na której omówiono metody pracy operacyjnej przeciwko podziemiu polskiemu i wymieniono się informacjami..[…]… Spotkanie odbyło się w willach „Pan Tadeusz” i „Telimena”.Więcej informacji na temat tych spotkań można pozyskać z dziesiątek historycznych publikacji książkowych i w internecie.
