Poległym Bohaterom Śląska

19 grudnia 1920 roku w Sosnowcu przy ulicy Smutnej na terenie cmentarza dokonano uroczystego odsłonięcia Mauzoleum Braci Ślązaków, czyli tzw. Pomnika Powstańców Górnego Śląska (używano też nazwy Pomnik Powstańców Górnośląskich).

Ta niezwykła uroczystość miała miejsce w obecności nie tylko w oficjalnych delegacji wielu instytucji państwowych (Polski sejm reprezentował marszałek Trąmpczyński), ale także wzięło w niej udział (jak podają ówczesne źródła) sto tysięcy ludzi. Znaczną część z nich stanowili Ślązacy, dla których był to kolejny dowód na to, że Zagłębie Dąbrowskie wspiera ich starania o powrót Śląska do Polski oraz podziwia ich bohaterstwo i walkę. Odsłonięcie pomnika było okazją do zamanifestowania patriotyzmu nie tylko przez mieszkańców Sosnowca, ale także przez uczestników powstania.

Wcześniej, jeszcze podczas pierwszego powstania śląskiego przy ulicy Smutnej mieścił się Sztab Powstańców, a w pobliskich domostwach znalazło schronienie wielu powstańców, którzy ze względu na niemieckie prześladowania musieli uciekać z terenu Górnego Śląska.
Zbudowane przy Smutnej Mauzoleum Braci Ślązaków miało napis „Poległym Bohaterom Śląska”. Napis ten przetrwał wojnę, mimo iż sam pomnik został zburzony zaraz na początku wojennej zawieruchy pod koniec września 1939 roku. Na gruzach Mauzoleum Braci Ślązaków po wojnie zbudowano kaplicę cmentarną, nad której wejściem możemy do dziś podziwiać napis: „Poległym Bohaterom Śląska”.
(PP)